Ngày 3/4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức công bố áp thuế quan đối ứng đối với hơn 60 quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, trong đó Việt Nam bị áp mức thuế cao nhất lên tới 46%. Quyết định này đặt ra nhiều thách thức tức thì cho nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt là các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, điện tử và đồ gỗ.
Thuế quan trở thành công cụ chiến lược của Mỹ
Theo Đại sứ Hoàng Anh Tuấn, Tổng lãnh sự Việt Nam tại San Francisco, chính sách thuế mới không chỉ đơn thuần là công cụ tài chính mà còn là "vũ khí kinh tế - chính trị" tích hợp yếu tố an ninh và tiền tệ, phục vụ chiến lược "America First". Mức thuế được tính theo công thức:
Thâm hụt thương mại song phương / Tổng giá trị nhập khẩu từ quốc gia đó
Với kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 136,6 tỉ USD và nhập khẩu chỉ 13,1 tỉ USD, Mỹ xác định mức thâm hụt thương mại lên đến 123,5 tỉ USD, tương đương 90% tổng giá trị giao thương hai chiều. Vì vậy, mức thuế "có đi có lại" là 46% – bằng một nửa con số lý thuyết Mỹ tính toán.
Tác động đến doanh nghiệp và nền kinh tế Việt Nam
Ông Nguyễn Minh Đức, chuyên gia chính sách công, ước tính với kim ngạch xuất khẩu giữ nguyên ở mức 119 tỉ USD/năm, các doanh nghiệp Việt sẽ phải gánh khoảng 54,74 tỉ USD tiền thuế, tương đương hơn 10% GDP quốc gia.
So với các quốc gia xuất khẩu khác trong khu vực như Thái Lan (36%), Ấn Độ (26%), Indonesia (32%) hay Malaysia (24%), Việt Nam bị áp thuế cao hơn đáng kể, khiến hàng hóa Việt mất lợi thế cạnh tranh tại thị trường Mỹ.
Các doanh nghiệp lớn của Mỹ như Apple, Nike cũng sẽ chịu ảnh hưởng không nhỏ từ chi phí tăng cao do phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu – bao gồm nhiều khâu sản xuất tại Việt Nam.
Cơ hội tái cấu trúc nền kinh tế và chuỗi cung ứng
Dù bị đánh giá là kịch bản tiêu cực trong ngắn hạn, chính sách này có thể mở ra cơ hội cải cách sâu rộng cho Việt Nam:
-
Đẩy mạnh nội địa hóa sản xuất
-
Tái cơ cấu chuỗi cung ứng
-
Tăng cường nghiên cứu, ứng dụng công nghệ
-
Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu
Theo TS. Bùi Quý Thuấn (VIPFA), Việt Nam cần tận dụng hiệu quả 17 hiệp định thương mại tự do đã ký kết như EVFTA, CPTPP, RCEP, mở rộng sang các thị trường tiềm năng như Trung Đông, Ấn Độ, châu Phi…
Bên cạnh đó, việc thu hút đầu tư từ các tập đoàn Mỹ, đồng thời tăng mua hàng từ Mỹ có thể là chiến lược song phương hữu hiệu để hạ nhiệt căng thẳng thương mại.
Chính phủ hành động quyết liệt
Để ứng phó trước tình hình mới, Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều biện pháp:
-
Cắt giảm thuế nhập khẩu một số mặt hàng
-
Cho phép thử nghiệm dịch vụ internet vệ tinh Starlink
-
Lấy ý kiến về nghị định kiểm soát thương mại chiến lược
Ông Phạm Lưu Hưng, Kinh tế trưởng Công ty chứng khoán SSI, nhận định mức thuế 46% có thể chỉ là "mức trần để tạo dư địa đàm phán" và sẽ không kéo dài quá lâu. Ông kỳ vọng có thể đàm phán để đưa mức thuế về dưới 10%.
Kết luận
Chính sách thuế quan mới từ Mỹ là lời cảnh tỉnh quan trọng cho nền kinh tế Việt Nam về sự phụ thuộc vào một số thị trường xuất khẩu lớn. Trong thách thức có cơ hội – đây là thời điểm để Việt Nam đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng, đổi mới sáng tạo và nâng cao vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu.